Σοφός διδάσκαλος, χρυσός εκκλησιαστικός Πατέρας, σπουδαίος σύμβουλος και παιδαγωγός, απαράμιλλος κοινωνικός εργάτης, έξοχος χαρακτήρας και αθάνατο πρότυπο προς μίμηση, υπήρξε ο Άγιος Βασίλειος. Γι’ αυτό και πολύ δικαίως τού δόθηκε ο τίτλος του Μεγάλου, όπως χαρακτηρίστηκαν ελάχιστα πρόσωπα στην ιστορία. Αλλά και πολύ ορθώς η Εκκλησία τοποθέτησε επίσης τη μνήμη του κατά την πρώτη ημέρα εκάστου έτους, για να υπενθυμίζει το θεολογικό νόημα της ζωής και την ανάγκη για φιλανθρωπία, όπως εκείνος δίδαξε. Αιώνιο πρότυπο του Βασιλείου ήταν εξάλλου ο Θεάνθρωπος, πάνω στα βήματα του Οποίου κατηύθυνε τη θαυμάσια ζωή του. Όπως ο Χριστός έδωσε τη ζωή και το αίμα Του για την ανθρωπότητα και τη σωτηρία του κόσμου, έτσι και ο Μ. Βασίλειος δεν έζησε ποτέ για τον εαυτό του, αλλά προσέφερε ολόκληρη τη ζωή και το έργο του στην υπηρεσία των άλλων. Όπως ο φιλάνθρωπος Ιησούς, έτσι και το άλλο σκεύος εκλογής, ο Βασίλειος, δεν κοιμήθηκε ποτέ αναπαυμένος στην άνεσή του, διότι είχε πάντοτε μπροστά στα ασκητικά, μα και βαθιά κοινωνικά, μάτια του εκείνους οι οποίοι δεν είχαν «πού να γείρουν το κεφάλι» (πρβλ. Ματθ. 8, 20). Εξάλλου, «δεν έχει κανείς μεγαλύτερη αγάπη απ’ αυτήν», όπως δίδαξε ο Χριστός, «από το να θυσιάσει τη ζωή του για τους φίλους του» (Ιω. 15, 13).
Ο Βασίλειος γεννήθηκε στην Νεοκαισάρεια του Πόντου, στο χωριό Άννησα, το 330 μ.Χ., και μεγάλωσε στην Καισάρεια της Καππαδοκίας. Γονείς του ο Βασίλειος και η Εμμέλεια. Το όνομά του πατέρα του, όσο και του ιδίου, μας θυμίζει ότι οφείλουμε να βασιλεύουμε πάνω στα πάθη μας και στα ένστικτά μας, ενώ το όνομα της μητέρας του μάς προτρέπει να μην αμελούμε τις εντολές του Χριστού, που οδηγούν στον αγιασμό και τη θέωση.
Από τα 4 αγόρια της πολύτεκνης οικογένειάς τους (9 αδέλφια), τα 3 έγιναν επίσκοποι (ο Βασίλειος Καισαρείας, ο Γρηγόριος Νύσσης και ο Πέτρος Σεβάστειας) και το ένα μοναχός (ο Ναυκράτιος). Από τις 5 αδελφές του, η πιο μεγάλη (Μακρίνα) έγινε μοναχή. Και από τα 9 παιδιά, τα 4 ανακηρύχτηκαν άγιοι. Η σωστή επομένως χριστιανική και οικογενειακή αγωγή, ο σεβασμός της προσωπικότητας και η αγάπη, δημιουργεί αγίους απ’ αυτή τη ζωή, πολίτες της βασιλείας των ουρανών, και σωστή κοινωνική ζωή, χωρίς διαμάχες, μίση, βία και συγκρούσεις, που συμφέρει και το κάθε κράτος για την κοινωνική ειρήνη που επιθυμεί, και αυτά ας τα βλέπουν και οι κυβερνώντες, μέσα και έξω από την Ελλάδα.
Στην Κωνσταντινούπολη σπούδασε στον ξακουστό εθνικό φιλόσοφο Λιβάνιο. Στη συνέχεια στη Νικομήδεια, μετά 5 χρόνια στην Αθήνα, και γνώρισε σε μεγάλο βαθμό όλες τις επιστήμες της εποχής. Πολύ μεγάλο πλήθος επίσης χριστιανών σ’ όλη την ιστορία, γνώριζαν και γνωρίζουν τις κοσμικές επιστήμες, τη φιλολογία και τη φιλοσοφία, και αυτό είναι μια απάντηση σε όσους κατηγόρησαν και κατηγορούν τους χριστιανούς ότι οφείλουν δήθεν την πίστη τους στην αμορφωσιά τους. Μετά τις λαμπρές σπουδές του, ο Βασίλειος επιδόθηκε έξοχα στη δικηγορία, για μια πενταετία στην πατρίδα του Καισάρεια.
Το άγιο Βάπτισμα έλαβε, καλά προετοιμασμένος, το έτος 360 μ.Χ., σε ηλικία 30 χρόνων. Ταξίδεψε στις χώρες της Ανατολής και γνώρισε τον αγγελικό βίο των μοναχών. 5 χρόνια ασκήτεψε στον Ίρι ποταμό, στον όμορφο Πόντο. Μαζί με τον φίλο του, Γρηγόριο τον Θεολόγο, μελέτησε σε βάθος την Αγία Γραφή, τα έργα του Ωριγένη, την όμορφη φύση, και την δική του ψυχή. Εκεί γράφτηκαν οι μαγευτικές 9 Ομιλίες του στην Εξαήμερο, που τον ανέδειξαν και μεγάλο αστρονόμο και φυσιοδίφη. Από την τελευταία αυτή παράγραφο, και τα πολλά πνευματικού περιεχομένου ταξίδια του αγίου, μαθαίνουμε: (α) ότι όπου κι αν πηγαίνουμε να έχουμε πάντα στο νου την πνευματική μας πρόοδο και ψυχ-αγωγία και όχι την διασπαστική των ψυχικών δυνάμεων «διασκέδαση», (β) ότι ο χρόνος κυλάει ασταμάτητα και οφείλουμε να του δίνουμε δημιουργικό περιεχόμενο, διότι εδώ τα Ρέοντα, αλλά Εκεί, στον Παράδεισο, τα Μένοντα, και (γ) ότι την χριστιανική ζωή και θεολογία θα πρέπει να μελετάμε σε βάθος, να ξέρουμε τι πιστεύουμε, να προσερχόμαστε με πλήρη γνώση στα άγια μυστήρια, και όχι να μένουμε πιστοί μόνο και μόνο επειδή έτσι γεννηθήκαμε.
Στην ηλικία των 35 ετών ο μεγαλώνυμος Βασίλειος χειροτονήθηκε Διάκονος και κατόπιν Πρεσβύτερος, ενώ εργάστηκε με μεγάλο ζήλο για 6 χρόνια. Ακτινοβόλησε και σαν επίσκοπος, όταν το 370 μ.Χ. αναδείχτηκε στην Καισάρεια «ψήφω κλήρου και λαού». Ύστερα από πολλή εξάντληση, στερήσεις και πάθηση των νεφρών, μετετέθη τέλος του 378 μ.Χ. στην Άνω Ιερουσαλήμ, στα 49 του χρόνια. Από εκεί, συνεχίζοντας την «άυλον λειτουργία», μας ευλογεί, νουθετεί και προστατεύει. Ας ελέγχει καθένας τον εαυτόν του επομένως αν είναι άξιος να ιερωθεί, για να μην «λερωθεί» χειρότερα με τις αμαρτίες του, να μην βιάζεται δηλαδή σ’ αυτό, και ας προχωρεί στην ιεροσύνη με βαθιά συναίσθηση της αναξιότητάς του, και όχι μόνο για βιοποριστικούς λόγους. Επειδή κανένας μάλιστα δεν γνωρίζει την ώρα της αναχωρήσεώς του για την αιώνιο ζωή, ας είμαστε σε εγρήγορση, εγκρατείς, εν ειρήνη Κυρίου και μετανοία.
Μετά τον Μ. Αθανάσιο, ο άριστος θεολόγος Μέγας Βασίλειος ήταν που αντιμετώπισε απαράμιλλα τους αιρετικούς οπαδούς του Αρείου, οι οποίοι δίδασκαν πλανεμένα πως ο Χριστός δεν ήταν Θεός, αλλά κτίσμα του Θεού. Όλοι οι Πατέρες της Εκκλησίας δίδαξαν, και δια του βίου τους, ότι οι αλήθειες της πίστεως δεν αποκαλύφθηκαν από τον Θεό σαν εγκεφαλικές γνώσεις και φιλολογικές ενασχολήσεις, αλλά για να βιωθούν και εξαγιάσουν τους πιστούς. Αυτός είναι ο σκοπός τους: Η ομοίωση της ζωής των χριστιανών με την ζωή της Αγίας Τριάδος (κατά το ανθρώπινο δυνατό βέβαια και δια της αγάπης), η τελειοποίηση και ο αγιασμός. Όχι λοιπόν «άλλο η ζωή μου και άλλο η θεολογία μου», που σημαίνει εκφυλισμένο χριστιανισμό και εκκοσμίκευση, αλλά συμπόρευση με τη ζωή των αγίων και τελειοποίηση εν Χριστώ. Και αυτό αφορά όλους, τόσο τους ιερείς, όσο και τους λαϊκούς.
Ο πολυύμνητος Βασίλειος υπήρξε ως ιερέας πρωτοπόρος και εναντίον της κοινωνικής αδικίας και φτώχιας. Μοίρασε στους πάσχοντες και φτωχούς την τεράστια πατρική του περιουσία, ανέπτυξε οικουμενική φιλανθρωπία, ενέπνευσε τους πλούσιους, μαλάκωσε τις καρδιές τους με τα πυρφόρα κηρύγματά του, άνοιξαν οι αποθήκες, σώθηκαν από βέβαιο θάνατο, στην φοβερή πείνα του 368, άντρες, γυναίκες, παιδιά και γέροντες. Η πασίγνωστη Βασιλειάδα, πόλη αφιερωμένη στους αναγκεμένους, υπήρξε δημιούργημα του ιερέα Βασιλείου. Εξάσκησε πράγματι μοναδική κοινωνική δράση ο άγιος Βασίλειος (και οι τρεις Ιεράρχες), όταν τα διάφορα κράτη δεν είχαν ακόμη οργανωθεί υπέρ των κοινωνικών προβλημάτων. Μόνο έτσι αλλάζει ο κόσμος, όταν και οι πλούσιοι συνεισφέρουν στα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα που αναφύονται σε κάθε εποχή, όταν όλοι, με ενότητα θαυμαστή, αγωνιζόμαστε τον καλόν αγώνα, αλλά και όταν οι νόμοι προστατεύουν επίσης τους αδυνάτους, και δεν τους εξουθενώνουν για να αποκρύψουν άνομα συμφέροντα πολιτικών και πολιτών.
Το συγγραφικό έργο του Ουρανοφάντορος υπήρξε σπουδαίο. Κύρια έργα του είναι οι 9 ομιλίες στην Εξαήμερο, ομιλίες στους Ψαλμούς, διάφορες άλλες ομιλίες, ασκητικά έργα και επιστολές. Η λειτουργία του Μ. Βασιλείου τελείται στην εκκλησία μας 10 φορές τον χρόνο: τις 5 πρώτες Κυριακές της Μ. Σαρακοστής, τη Μ. Πέμπτη, το Μ. Σάββατο, του Αγίου Βασιλείου, και παραμονές Χριστουγέννων και Φώτων. Δια της Θείας Λειτουργίας, της μυστηριακής ζωής και της αγάπης, εξαγιάζουμε και εξαγοράζουμε τον καιρόν, καθότι ο χρόνος οφείλει να είναι μυστηριακός, γεμάτος από καλά έργα, και οδηγός προς την βασιλεία του Θεού.
Πιο μεγάλος και από τους μεγάλους λοιπόν ο Φωστήρας της Καισαρείας Άγιος Βασίλειος. Αν οι χριστιανοί, ιερείς και λαϊκοί, ζούσαμε όπως εκείνος, ο κόσμος μας θα ήταν παράδεισος και θα είχε λήξει το λεγόμενο κοινωνικό πρόβλημα. Διότι ο σοφός ιεράρχης Βασίλειος υπήρξε όχι μόνο άγιος των γραμμάτων, αλλά κατεξοχήν της Ορθοδοξίας και ορθοπραξίας, αγωνιστής της ισότητας ανδρών και γυναικών, δάσκαλος αγάπης και δικαιοσύνης. Το ψωμί και το πηγάδι, έλεγε, αν μείνουν αχρησιμοποίητα, θα σαπίσουν και θα αχρηστευτούν. Πρέπει λοιπόν να προσφέρονται, γιατί αλλιώς καταστρέφονται, και δεν απολαμβάνουν όλοι εξίσου τα αγαθά του Θεού (ΕΠΕ 6, 338). «Και από την ίδια την κατασκευή του σώματος ο Κύριος μάς δίδαξε την αναγκαιότητα της κοινωνικότητας. Κανένα μέλος μας από μόνο του δεν είναι δυνατόν να ενεργήσει για τον εαυτό του…. ούτε το ένα πόδι δεν μπορεί με ασφάλεια να βαδίσει χωρίς την υποστήριξη του άλλου, ούτε το μάτι μπορεί να δει καλά χωρίς τη συνεργασία του άλλου…. Η ακοή είναι ακριβέστερη όταν δέχεται τη φωνή με τους δύο ακουστικούς πόρους και η αφή είναι πιο δυνατή όταν γίνεται με όλα τα δάχτυλα. Και γενικά δεν βλέπω να γίνεται τίποτα απ’ όσα κατορθώνονται… χωρίς τη βοήθεια των ομοίων» (P.G. 30,493, ΕΠΕ 3, 298).
Τέλος, τα καθήκοντα προς τους άλλους, σύμφωνα με τον ένδοξο Ιεράρχη, είναι η αγάπη, η ελεημοσύνη και η δικαιοσύνη. «Περίληψη των εντολών του Θεού είναι η αγάπη» (Migne 30, 281). «Όπως ακριβώς ο Θεός δίδει το φως της ημέρας σε όλους, έτσι και οι μιμητές του Θεού ας ακτινοβολούν προς όλους την ίδια ισότιμη αγάπη …ενώ όποιος έχει το μίσος τρέφει μέσα του το διάβολο. Γι’ αυτό πρέπει να αγαπάς όλους το ίδιο, αλλά να εκτιμάς τον καθένα με την αξία του» (Migne 31, 648 32 1153 ΕΠΕ 8, 148 και 150). «Όλοι οι άνθρωποι είμαστε συγγενείς, όλοι είμαστε αδέλφια, όλοι απόγονοι του ενός πατέρα» (Migne 31, 1441). «Αυτός που γυμνώνει τον ντυμένο θα ονομαστεί λωποδύτης. Εκείνος που δεν ντύνει τον γυμνό, ενώ μπορεί να το κάνει, είναι άξιος να ονομάζεται διαφορετικά; ….Λοιπόν, τόσους αδικείς, όσους μπορούσες να βοηθήσεις» (Migne 31, 276-7 – ΕΠΕ 6, 346).
Ακόμη, να μην απογοητευόμαστε και χάνουμε την ελπίδα μας στον Θεό, διότι η Θεία Πρόνοια, λέγει η Αστραπή του Πνεύματος, ο Μ. Βασίλειος, δεν αφήνει ποτέ τον άνθρωπο αβοήθητο: «Ο αχινός, όταν προαισθάνεται θαλασσοταραχή, πηγαίνει κάτω από κάποια μεγάλη πέτρα και, συγκρατούμενος πάνω της, σαλεύει σαν σε άγκυρα και έτσι συγκρατείται από το βάρος για να μην τον σύρουν εύκολα τα κύματα εδώ και εκεί. Αυτό το φαινόμενο, όταν το δουν οι ναυτικοί ξέρουν ότι πρόκειται να πνεύσουν δυνατοί άνεμοι. Κανένας … δεν τα δίδαξε αυτά στον αχινό, αλλ’ ο Κύριος της θάλασσας και των ανέμων έβαλε στο μικρό αυτό ζώο ζωηρό σημάδι της μεγάλης Του σοφίας. ΤΙΠΟΤΕ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΠΡΟΝΟΗΤΟ, ΤΙΠΟΤΕ ΠΑΡΑΜΕΛΗΜΕΝΟ ΑΠΟ ΤΟ ΘΕΟ. ΟΛΑ ΤΑ ΒΛΕΠΕΙ ΤΟ ΑΓΡΥΠΝΟ ΜΑΤΙ. ΣΕ ΟΛΑ ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΕΚΕΤΑΙ… ΑΝ ΤΟΝ ΑΧΙΝΟ ΔΕΝ ΑΦΗΣΕ Ο ΘΕΟΣ ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΤΟΥ, ΤΑ ΔΙΚΑ ΣΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ, ΑΝΘΡΩΠΕ, ΔΕΝ ΘΑ ΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΙ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ;» (Migne 29, 160 ΕΠΕ 4, 284-6).
ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ:
Νικολάου Νευράκη, ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΙΕΡΑΡΧΕΣ, Χθες, Σήμερα, Αύριο, Αθ. 2004
Του ιδίου, Ο ΟΥΡΑΝΟΦΑΝΤΩΡ ΜΕΓΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ, Αθ. 1979
Νευράκη-Καλτσούλα, Ο ΘΕΟΛΟΓΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ, εκδ. Γρηγόρη, Αθ. 2000
Ευάγγ. Θεοδώρου, ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΠΑΤΕΡΙΚΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ, ΟΕΔΒ, Αθ. 1983
Εικόνα από: www.saint.gr/1/saint.aspx
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου